“Małe Morze” modelowym obszarem globalnego oceanu
Ocieplenie, zakwaszenie, eutrofizacja i utrata tlenu — oto tylko kilka przykładów poważnych zmian obserwowanych lub oczekiwanych w przyszłości w obszarach przybrzeżnych strefy oceanów na całym świecie. Procesy te występują w Morzu Bałtyckim w dużo szybszym tempie niż w innych regionach, jednocześnie Bałtyk dostarcza przydatnych informacji, w jaki sposób można odwrócić negatywne tendencje za pomocą środków ochronnych. W międzynarodowym czasopiśmie Science Advances, międzynarodowy zespół naukowców prowadzony przez GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research Kiel promuje Morze Bałtyckie jako maszynę czasu dla obszarów przybrzeżnych na całym świecie. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że Morze Bałtyckie jest mało interesujące dla naukowców zajmujących się globalną problematyką oceanów, jest stosunkowo płytkie, ma niskie zasolenie i bardzo wąskie połączenie z Północnym Atlantykiem. To wrażenie jest jednak mylące. W bieżącym numerze międzynarodowym Journal Science Advances, 26 autorów z 21 instytucji naukowych w siedmiu krajach, apeluje do większej społeczności naukowej i decydentów o wykorzystanie regionu Morza Bałtyckiego jako modelu nadchodzących zmian w Oceanie Światowym.„To wyjątkowe morze słonawej wody może służyć jako swego rodzaju “Wehikuł czasu”, który pozwala nam lepiej oszacować przyszłe globalne zmiany „ – mówi prof. Thorsten Reusch z GEOMAR
Próbnik wody na RV LITTORINA na Bałtyku. Zdjęcie: GEOMAR
„To dlatego, że niewielka objętość wody i powolna jej wymiana z otwartym oceanem, stanowią wzmacniacz, umożliwiający wiele procesów i interakcji pojawiających się w szybszym tempie ” – podkreśla dr Jan Dierking z GEOMAR, który zainicjował studium razem z prof. Reusch.Dobrym przykładem jest wzrost temperatury. Oceany ogrzały się średnio o 0,5 ° C w ciągu ostatnich 30 lat, podczas gdy w tym samym okresie, pomiary na Morzu Bałtyckim zanotowały ocieplenie około 1,5 ° C. Również, w głębokich obszarach Morza Bałtyckiego znajdują się duże strefy beztlenowe, które w ciągu ostatniego stulecia wzrosły dziesięciokrotnie, a pH (miara zakwaszenia oceanów) wody regularnie osiąga wartości, które są oczekiwane w innych obszarach oceanicznych dopiero w następnym stuleciu. Z jednej strony te skrajności spowodowane są szczególną topografią basenu Morza Bałtyckiego. Z drugiej strony, intensywne użytkowanie przez ludzi nadal przyśpiesza negatywne zmiany. Dziewięć państw usytuowanych bezpośrednio nad Morzem Bałtyckim, i wszystkie wysoce uprzemysłowione, z gęsto zaludnionym terenem obszarów przybrzeżnych. Co więcej, intensywne rolnictwo we wnętrzu regionów zapewnia wysoki wypływ składników odżywczych, natomiast równie intensywne połowy wywierają nacisk na pelagiczną sieć żywnościową.
Zbiór próbek wody na RV LITTORINA. Zdjęcie: GEOMAR
Dane te stanowią solidną podstawę dla zarządzania zasobami naukowymi „Na poziomie osiągniętym tylko w kilku regionach świata” – podkreśla profesor Reusch.Do sukcesów zaliczyć możemy to, że kraje sąsiadujące zdołały znacząco zmniejszyć ilość składników pokarmowych od lat 80. XX w., aby odwrócić tendencję spadkową w ilości dużych drapieżników i ograniczyć ich przełowienie. Zostało to osiągnięte dzięki wiążącym porozumieniom w ramach Unii Europejskiej, ale także dzięki ambitnym celom Bałtyckiego Planu Działania (BSAP), z byłym Związkiem Radzieckim, jeszcze przed końcem zimnej wojny. Ochrona połowów, ssaków morskich i populacji ptaków w obwodzie krajów doprowadziły do wymiernych ulepszeń istniejących zasobów.
“Przełowienie, ocieplenie, zakwaszenie, zanieczyszczenie, eutrofizacja, utrata tlenu, intensywne eksploatacja wybrzeży — wszystko to są zjawiska, które obserwujemy na całym świecie. Wszystko to było szczególnie widoczne w Bałtyku, ale niektóre kluczowe problemy zakończyły się powodzeniem, dzięki temu wiemy czego się spodziewać i jak zareagować na wyzwania w przyszłości” – podsumowuje prof. Reusch.
