Po zakończeniu II wojny światowej ogromne ilości amunicji zostały zatopione w Morzu Północnym i Bałtyckim. Dziś szacuje się, że na dnie tych akwenów spoczywa ponad 1,6 miliona ton starej amunicji. To nie tylko historyczny balast, ale realne niebezpieczeństwo. Substancje wybuchowe, takie jak trotyl, oraz toksyczne metale – rtęć i ołów – powoli uwalniają się do środowiska, kumulując się w rybach i małżach. Związki te mają działanie rakotwórcze i mogą wpływać na materiał genetyczny organizmów morskich. Postępująca korozja, rosnące temperatury i coraz częstsze sztormy – napędzane zmianami klimatu – przyspieszają proces uwalniania tych zagrożeń.
Badania amunicji zalegającej w morzu
Przez ostatnie lata naukowcy z Centrum Badań Oceanicznych im. Helmholtza GEOMAR w Kilonii prowadzili szereg projektów, mających na celu zrozumienie skali i charakteru zagrożenia. W ramach projektu ExPloTect (2019–2022) opracowano technologie wykrywania związków wybuchowych w wodzie morskiej, niemal w czasie rzeczywistym.
Projekt BASTA z kolei pozwolił na skuteczniejsze gromadzenie i analizowanie danych o starej amunicji, wykorzystując integrację danych i sztuczną inteligencję. Współpraca w ramach CONMAR umożliwiła wymianę wiedzy o zagrożeniach i strategiach postępowania, a projekt ten wszedł w drugą fazę w 2024 roku i potrwa do 2027 roku.
Warto przeczytać:
Projekt CAMMera – innowacyjne metody oczyszczania
Najczęściej czytane:
Nowy etap walki z zagrożeniem stanowi projekt CAMMera (Clearance Activities for Marine Munition through Efficient Remediation Approaches), koordynowany przez GEOMAR. To trzyletnie przedsięwzięcie, kierowane przez profesora dr. Jensa Greinerta, otrzymało finansowanie w wysokości 5,6 mln euro z Unii Europejskiej w ramach programu Projektów Pilotażowych i Działań Przygotowawczych (PPPA). CAMMera skupia partnerów przemysłowych z wielu krajów europejskich i ma na celu wdrożenie praktycznych, bezpiecznych i przyjaznych środowisku metod oczyszczania dna morskiego na skalę przemysłową.
Profesor Greinert podkreśla: „Nikt tak naprawdę nie wie, ile amunicji zalega na dnie morskim. Ale naszym obowiązkiem jest jej usunięcie – bezpiecznie, sprawnie i w sposób przyjazny dla środowiska. Po latach prac przygotowawczych projekt CAMMera koncentruje się obecnie na praktycznym wdrożeniu.”
Siedem celów projektu CAMMera
Projekt CAMMera został precyzyjnie zaplanowany – określono siedem głównych celów:
- Rozwój robotów chwytających: Opracowanie i testowanie bezzałogowych pojazdów zdolnych do skutecznego usuwania stosów amunicji z powierzchni i z dna morza.
- Ratowanie dużej lub uszkodzonej amunicji: Tworzenie metod przyjaznych środowisku, pozwalających na bezpieczne odzyskiwanie nawet silnie skorodowanej amunicji z odsłoniętymi materiałami wybuchowymi.
- Koncepcja bezpieczeństwa i ochrony: Opracowanie kompleksowej strategii identyfikacji zagrożeń i zapewnienia bezpiecznego, przejrzystego procesu oczyszczania, szczególnie w obszarach turystycznych i narażonych na działania wrogie.
- Automatyzacja wstępnego sortowania: Zaprojektowanie zautomatyzowanego systemu demontażu, który będzie mógł na morzu sortować i ciąć amunicję małego i średniego kalibru w celu jej termicznego zniszczenia.
- Opieka następcza i monitoring: Systematyczna kontrola oczyszczonych obszarów oraz monitoring środowiska, by upewnić się, że w osadach nie pozostała amunicja, a poziom oczyszczenia jest zgodny z założeniami.
- Konsolidacja wiedzy: Analiza krajowych i międzynarodowych projektów dotyczących usuwania amunicji i opracowanie kompleksowych wytycznych.
- Wykonalność ekonomiczna: Tworzenie modeli biznesowych i analiz ekonomicznych, które pozwolą na długoterminowe, efektywne usuwanie amunicji z mórz europejskich.
![]()
Podwodny robot „Käpt’n Blaubär” używany do robienia zdjęć i nagrywania wideo dna morskiego po oczyszczeniu z UXO. Fot: Maike Nicolai, GEOMAR
Technologie i parametry techniczne – autonomiczne pojazdy podwodne
W realizacji tych celów kluczową rolę odgrywają nowoczesne technologie: autonomiczne pojazdy podwodne (AUV), roboty chwytające, systemy do precyzyjnego sortowania i demontażu amunicji oraz zaawansowane czujniki chemiczne. Urządzenia te są projektowane tak, by działać na dużych głębokościach i w trudnych warunkach, umożliwiając bezpieczne i efektywne oczyszczanie nawet najbardziej zanieczyszczonych obszarów.
Bezpieczna i przyjazna środowisku utylizacja
Jednym z priorytetów projektu CAMMera jest minimalizacja wpływu na środowisko. Stosowane technologie i procedury mają ograniczać ryzyko uwolnienia substancji toksycznych i zapewniać, by oczyszczone obszary były bezpieczne zarówno dla ludzi, jak i dla ekosystemów morskich. Monitoring środowiskowy oraz opieka następcza mają zagwarantować, że żadne niebezpieczne pozostałości nie zostaną przeoczone.
Przyszłość usuwania amunicji z mórz
Projekt CAMMera to ważny krok w stronę trwałego i odpowiedzialnego oczyszczania dna morskiego. Dzięki współpracy międzynarodowej, zaawansowanym technologiom i jasno określonym celom, Europa ma szansę stać się światowym liderem w zakresie bezpiecznego usuwania amunicji z mórz. To inwestycja w bezpieczeństwo ludzi, zdrowie ekosystemów i przyszłość kolejnych pokoleń.
Źródło: GEOMAR
