U wybrzeży wyspy Texel, na historycznym kotwicowisku „Rede van Texel”, trwa jedna z najważniejszych w Europie inicjatyw ochrony podwodnego dziedzictwa. Dzięki wsparciu rządu holenderskiego w wysokości 6,8 miliona euro, archeolodzy, lokalne władze i wolontariusze wspólnie walczą o zachowanie dziesiątków wraków statków, które przez wieki kształtowały morską tożsamość regionu. Projekt ten nie tylko chroni unikatowe relikty przeszłości, ale także rozwija nowoczesne strategie zabezpieczania zabytków w obliczu zmian klimatu i działalności człowieka.

Kluczowe kotwicowisko dla statków handlowych i miejsce tragedii

„Rede van Texel” przez stulecia pełniło rolę strategicznego kotwicowiska dla statków handlowych, w tym flot holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (VOC). Od XV do początków XIX wieku miejsce to było świadkiem intensywnego ruchu morskiego, a także wielu dramatycznych wydarzeń. Najtragiczniejszym pozostaje sztorm z 1593 roku, kiedy w jedną noc zatonęły aż 44 statki. Dziś dno Morza Wattowego w tym rejonie kryje setki wraków – niemal nienaruszonych świadków minionych epok.

Zagrożenia i wyzwania dla podwodnego  dziedzictwa

Archeolodzy morscy określają obszar wokół Texel jako „skarbiec historii kultury”. Znaleziska takie jak jedwabna suknia z XVII wieku, wydobyta z wraku Palmwood, pokazują, jak doskonale mogą zachować się artefakty w tych warunkach. Jednak wraki są nieustannie narażone na niszczycielskie siły natury. Przemieszczanie się piasku – nawet 6 milionów metrów sześciennych dziennie – a także działalność rybacka i prace hydrotechniczne prowadzą do erozji i zniszczenia cennych reliktów.

Strategia ochrony „Rede van Texel”

Nowa strategia ochrony wraków statków na  starym kotwicowisku Texel zakłada szeroką współpracę archeologów, władz regionalnych, nurków-wolontariuszy oraz Holenderskiej Agencji Dziedzictwa Kulturowego. Jednym z kluczowych działań jest pokrywanie najbardziej wrażliwych wraków specjalnymi siatkami ochronnymi, które mają ograniczyć erozję dna i zabezpieczyć artefakty przed przemieszczaniem się piasku.

Szczególną uwagę poświęca się wrakowi Palmwood, który ze względu na wyjątkowy stan zachowania wymaga indywidualnych rozwiązań konserwatorskich. Równocześnie środki finansowe przeznaczone są na ochronę innych regionów, m.in. delty w prowincji Zelandia.

Znaczenie inicjatywy dla przyszłych pokoleń  

Holenderska inicjatywa na  starej redzie Texel to nie tylko ratunek dla zatopionych statków, ale także inwestycja w edukację i budowanie świadomości o wartości podwodnego dziedzictwa. Jak podkreślają organizatorzy, projekt ma na celu zachowanie niezastąpionego rozdziału historii morskiej i udostępnienie go przyszłym pokoleniom. Dzięki współpracy specjalistów i społeczności lokalnej, możliwe jest zabezpieczenie tych miejsc zanim znikną one bezpowrotnie pod wpływem sił natury i działalności człowieka.

Przykład Rede van Texel pokazuje, jak nowoczesne strategie ochrony mogą skutecznie chronić podwodne dziedzictwo kulturowe. Wspólne działania archeologów, władz i wolontariuszy oraz innowacyjne rozwiązania technologiczne pozwalają zachować unikalne świadectwa historii morskiej. Inicjatywa ta może stać się inspiracją dla innych regionów, gdzie podwodne dziedzictwo jest równie cenne, ale wciąż zagrożone.