Od zarania dziejów morskie głębiny skrywają niewyobrażalne tajemnice. Zatopione statki i ich ładunki od zawsze rozpalały wyobraźnię poszukiwaczy, zmieniając ich w nieustraszonych marzycieli, którzy z uporem przemierzali oceany w poszukiwaniu zatopionych fortun. Legendy o bezcennych skarbach spoczywających na dnie, o statkach wypełnionych złotem i klejnotami, przekazywane były z pokolenia na pokolenie, wzbudzając magiczne pragnienie odkrycia. To właśnie ta potężna i urzekająca siła sprawia, że do dziś zafascynowani poszukiwacze, wyposażeni w nowoczesne technologie, podążają za starożytnymi opowieściami o wrakach i podwodnych skarbach.
Niniejsze zestawienie przedstawia pięć najcenniejszych wraków na świecie, uszeregowanych według ich szacunkowej wartości. Skala, która posłużyła do ich uszeregowania, opiera się na dwóch kluczowych kryteriach, nierozerwalnie związanych z fascynującym światem poszukiwań morskich. Pierwszym kryterium jest szacunkowa wartość materialna, czyli wartość ładunku, który spoczywał na pokładzie w momencie zatonięcia. Obejmuje to kruszce, takie jak złoto i srebro, a także drogocenne kamienie, monety, biżuterię oraz inne cenne przedmioty. W przypadku wraków, z których skarby zostały już wydobyte, podawana jest ich wartość rynkowa. Natomiast wrakom, które wciąż spoczywają na dnie, przypisuje się wartość na podstawie historycznych dokumentów i szacunków archeologów oraz historyków.
Drugim, równie istotnym kryterium, jest wartość historyczna i naukowa. Ta wartość często okazuje się bezcenna i nierzadko przewyższa materialną. Odnosi się do unikalności danego wraku, jego znaczenia dla naszej wiedzy o historii, technologii, handlu i życiu w danej epoce. Odkrycia te nie tylko rozpalają wyobraźnię, ale także rewolucjonizują archeologię morską, dostarczając badaczom bezcennych informacji o przeszłości. Przykładowo, wrak pirackiego statku – choć materialnie mniej wartościowy niż hiszpański galeon – ma niepowtarzalne znaczenie historyczne, ponieważ jest jedynym w pełni zidentyfikowanym wrakiem tego typu. Na tych zasadach stworzono hierarchię, która zaczyna się od San José Galleon, uznawanego za „świętego Graala wraków” ze względu na jego potencjalnie największy skarb, a kończy na wraku „Whydah Gally”, którego wartość historyczna jest bezcenna, choć materialnie niższa niż pozostałych na liście. Uszeregowanie odzwierciedla więc zarówno ogrom materialnych bogactw, jak i przełomowe znaczenie tych odkryć.
Warto przeczytać:
1. San José Galleon
- Kto? Odkrycia dokonano we współpracy Marynarki Wojennej Kolumbii z partnerami międzynarodowymi.
- Kiedy? Wrak odnaleziono w 2015 roku, oficjalnie potwierdzono w 2018 roku.
- Gdzie? Morze Karaibskie, u wybrzeży Kolumbii, dokładna lokalizacja utajniona.
San José był hiszpańskim galeonem, który zatonął w 1708 roku po bitwie z Brytyjczykami. Na pokładzie znajdowało się ponad 200 ton złota, srebra, szmaragdów i innych kosztowności, pochodzących z kopalni Potosí w Boliwii i przeznaczonych dla króla Hiszpanii Filipa V. Wartość ładunku szacuje się na od 1 do nawet 17 miliardów dolarów. Wrak stał się przedmiotem międzynarodowych sporów prawnych, a Kolumbia uznaje go za swoje dziedzictwo kulturowe. Stan zachowania wraku jest bardzo dobry, co czyni go prawdziwym „świętym Graalem wraków”.
2. HMS Sussex
- Kto? Prywatna firma Odyssey Marine Exploration.
- Kiedy? Wrak zlokalizowano w 1998 roku.
- Gdzie? Cieśnina Gibraltarska, na głębokości ok. 800 metrów.
Brytyjski okręt wojenny HMS Sussex zatonął w 1694 roku podczas sztormu, przewożąc do 10 ton złota i srebra dla księcia Sabaudii. Spory prawne między Wielką Brytanią a Hiszpanią uniemożliwiły dotąd wydobycie. Wartość potencjalnego ładunku to ponad 4 miliardy dolarów. Wrak jest ważny nie tylko ze względu na skarb, ale też na znaczenie historyczne i technologiczne, pokazując możliwości współczesnej archeologii morskiej.
Najczęściej czytane:
3. Nuestra Señora de Atocha
- Kto? Poszukiwacz skarbów Mel Fisher i jego zespół.
- Kiedy? Wrak odkryto w 1985 roku po 16 latach poszukiwań.
- Gdzie? U wybrzeży Florydy, archipelag Florida Keys, na głębokości ok. 17 metrów.
Atocha była flagowym galeonem hiszpańskiej floty, który zatonął w 1622 roku podczas huraganu. Na pokładzie znajdowało się ogromne bogactwo: dziesiątki tysięcy srebrnych monet, ponad 25 ton srebrnych sztabek, 70 funtów szmaragdów (w tym słynne kolumbijskie okazy), złoto, miedź, tytoń i szmaragdy. Odkrycie wraku przez Fishera, po licznych przeszkodach i tragicznych wydarzeniach, uznaje się za jedno z najważniejszych w historii poszukiwania skarbów. Wartość odzyskanych dóbr przekroczyła 450 milionów dolarów, a sam wrak dostarczył bezcennych informacji o hiszpańskim handlu morskim i technologii żeglugi XVI wieku. Prawa do skarbu przyznano Fisherowi po długim sporze sądowym w 1982 roku.
4. SS Central America
- Kto? Zespół naukowców pod przewodnictwem Tommy’ego Thompsona.
- Kiedy? Wrak odkryto w 1988 roku.
- Gdzie? Ocean Atlantycki, u wybrzeży Karoliny Południowej, na głębokości ok. 2200 metrów.
Zobacz także:
Parowiec SS Central America, zwany „statkiem złota”, zatonął w 1857 roku podczas huraganu, przewożąc ponad 21 ton złota z Kalifornii do Nowego Jorku. Wrak odnaleziony w 1988 roku dostarczył archeologom nie tylko złota, monet i biżuterii o wartości ponad 150 milionów dolarów, ale też bezcennych informacji o życiu na morzu w XIX wieku. Odkrycie wywołało głośny spór prawny o prawa do skarbu, a sam odkrywca, Tommy Thompson, po licznych procesach trafił do więzienia. Złoto ze statku stało się cennym źródłem dla numizmatyków i kolekcjonerów.
5. Whydah Gally
- Kto? Poszukiwacz wraków Barry Clifford i jego zespół.
- Kiedy? Wrak odnaleziono w 1984 roku.
- Gdzie? U wybrzeży Cape Cod w Massachusetts, na głębokości ok. 4 metrów.
Whydah Gally to pierwszy i jedyny w pełni zidentyfikowany wrak statku pirackiego. Angielski statek handlowy, przeznaczony do przewozu niewolników, został przejęty przez pirata Samuela „Black Sama” Bellamy’ego w 1717 roku i zatonął w tym samym roku podczas sztormu. Odkrycie dzwonu z napisem „Whydah Gally 1716” potwierdziło tożsamość statku. Z wraku wydobyto ponad 200 000 artefaktów, w tym monety, biżuterię, broń i przedmioty codziennego użytku, co pozwoliło na szczegółowe odtworzenie życia piratów. Wartość znaleziska przekracza 20 milionów dolarów, ale jego znaczenie historyczne jest bezcenne – to unikalne źródło wiedzy o „złotym wieku piractwa”.
Każdy z tych wraków to nie tylko legenda o skarbach, ale też fascynujące źródło wiedzy o dawnych epokach, technologiach i ludziach morza. Ich odkrycia zmieniły historię archeologii morskiej i na zawsze pozostaną symbolem największych podwodnych tajemnic i rekordów.
