Morze Czarne skrywa prawdziwe skarby archeologiczne. Dla badaczy stanowi jedno z najlepszych miejsc przechowywania artefaktów na świecie.
Międzynarodowy zespół zajmujący się archeologią morską Morza Czarnego (MAP) od 2015 roku etapami przeprowadza archeologiczne i geofizyczne badania dna morskiego. Do roku 2017 odkryto 40 wraków statków z okresów m.in. imperium rzymskiego, bizantyjskiego i osmańskiego.
Większość z nich jest właściwie prawie nietknięta, niczym zatrzymana w czasie 1300 lat temu. Tegoroczne badana zaowocowały kolejnymi odkryciami, dwudziestoma następnymi wrakami.
Fotogrametryczny obraz wraku średniowiecznego odkryty przez zespół ekspedycyjny. EEF / fot.: Black Sea MAP
Najciekawszym z nich okazał się idealnie zachowany, z powodu warunków panujących w “martwej strefie” Morza Czarnego, prawie kompletnie nietknięty wrak greckiego statku handlowego sprzed 2400 lat. Wraz z masztem, ławkami wioślarskimi, rumplem i sterem nadal znajdującymi się na miejscu.
fot.: Black Sea MAP
Fragment wazy “Syreny i Odyseusz”
Wrak spoczywający na głębokości 1800 metrów przypomina konstrukcją statek namalowany na starożytnej greckiej wazie znanej jako “Odyseusz i syreny”, znajdującej się obecnie w Muzeum Brytyjskim. Przedstawiona na niej scena opisana w “Odysei” Homera, pokazuje statek i przywiązanego do jego masztu Odyseusza króla Itaki, wsłuchującego się w śpiew syren, podczas słynnej podróży morskiej do domu, po wojnie z Troją.
Najstarszy nietknięty starożytny wrak statku sprzed 2400 lat.
Wiele statków nosi cechy, znane jedynie z piśmiennych przekazów czy obrazów, ale do tej pory nigdy nie znaleziono tak widocznych podobieństw.
Badania datowania wieku statku, potwierdzają pochodzenie z okresu 400 wieku p.n.e, czyniąc go najstarszym nietkniętym wrakiem znanym ludzkości. Najstarszy jak dotąd odkryty wrak ma ponad 3000 lat, niestety zachowały się tylko jego fragmenty.
Fotogrametryczny obraz wraku z okresu osmańskiego odkryty przez zespół ekspedycyjny. EEF / fot.: Black Sea MAP
Statek wykorzystywany był prawdopodobnie do transportu towarów handlowych. Na pokładzie znajdowało się od 15-25 mężczyzn, natomiast przyczyną zatonięcia mógł być sztorm.
Zdaniem odkrywców wrak powinien pozostać na dnie, ze względu na niemożność wydobycia go w całości, jak i na koszty.
fot.: Black Sea MAP
MAP podczas kilku lat badań odnalazł w sumie 67 wraków.
Cmentarzysko, które zostało przez nich odkryte, to w większości wraki w prawie idealnym stanie. Rzeźby w drewnie na niektórych z nich nadal pozostają nietknięte przez czas. Informacje dotyczące szczegółów i ich lokalizacja ze względu na bezpieczeństwo oczywiście utrzymywane są w tajemnicy.
Fotogrametryczny obraz rufy z wraku z okresu osmańskiego odkryty przez zespół ekspedycyjny. EEF / fot.: Black Sea MAP
Warunki panujące w wodach Morza Czarnego poniżej 150 metrów praktycznie całkowicie eliminują formy życia. Dzięki czemu znalezione wraki, jak i ładunki uległy konserwacji. Na wielu z nich znajdują się nietknięte konstrukcje, czy wyposażenie, dziś znane tylko z przekazów piśmiennych i ilustracji.
Kierownik projektu, profesor Jon Adams z Uniwersytetu Southampton, powiedział: „Ten zbiór składa się z jednego z najwspanialszych podwodnych muzeów statków i marynarzy na świecie”.
Podczas wypraw naukowych MAP na morskim statku „Stril Explorer „ wykorzystuje się najbardziej zaawansowane podwodne systemy badawcze na świecie, w tym m.in. dwa zdalnie sterowane pojazdy typu ROV, do badania dna morskiego. Jeden zoptymalizowany do fotografii 3D w wysokiej rozdzielczości, i drugi, Surveyor Interceptor.
fot.: Black Sea MAP
Interceptor posiada cały pakiet instrumentów geofizycznych, a także światła, kamery o wysokiej rozdzielczości i skaner laserowy.
fot.: Black Sea MAP
Odkryte przez zespół wraki datują się głównie na okres imperium rzymskiego, bizantyjskiego i osmańskiego. Po roku 1453, kiedy Turcy Osmańscy zajęli Konstantynopol — i zmienili nazwę na Stambuł — Morze Czarne było właściwe niedostępne dla handlu zagranicznego.
Prawie 400 lat później, w 1856 roku, traktat paryski ponownie otworzył morze na handel wszystkich narodów.
Zespół MAP ds. Morza Czarnego składa się z naukowców z Centrum Archeologii Morskiej Uniwersytetu w Southampton (CMA), którzy nawiązali formalne partnerstwo z bułgarskim Narodowym Instytutem Archeologii z Muzeum i Bułgarskim Centrum Archeologii Podwodnej (CUA). Współpracują z Uniwersytetem Södertörn ze Szwecji, Uniwersytetem Connecticut, USA; Greckim Centrum Badań Morskich, oraz MMT.
źródło: Southampton, MAP
